فصل اول

كم خوري

تشويق به كم خوري

پيامبر خدا (ص) : ساكنان يك خانه ، در اثر كم خوردن غذا ، خانه شان نوراني مي گردد.

پيامبر خدا (ص) : هر كس تسبيح گفتن او به عظمت ياد كردن او از خداوند ، فراوان شود

و خوراك و آشاميدن و خفتنش اندك گردد ، فرشتگان مشتاق او مي شوند .

امام علي (ع) - در حكمت هاي منسوب به ايشان - : زندگي را براي خوردن مخواه ؛ بلكه

خوردن را براي زندگي بخواه .

امام علي (ع) – در حكمت هاي منسوب به ايشان - : عاقل را بايسته است كه به هنگام

شيريني غذا ، تلخي دارو را نيز به ياد داشته باشد .

فايده هاي ظاهري كم خوري

الف – سلامت تن

پيامبر خدا (ص) : مادر همة داروها ، كم خوري است .

امام علي (ع) : كم خوري ، مانع بسياري از بيماري هاي جسم مي شود .

امام علي (ع) : خوراك را كم كن تا ناتندرستي ها را كم كني .

امام علي (ع) : هر كس خوراكش كم باشد ، دردهايش نيز كم است .

امام علي (ع) : كم خوري ، ماية گرامي داشتن بيشترِ خويش است و سلامت را بيشتر

استمرار مي بخشد .

امام علي (ع) : هر كس در خوردن به كم بسنده كند ، سلامتش بيشتر مي شود و انديشه اش

به سامان مي رسد .

امام علي (ع) : سلامت تن ، از كميِ غذا و كميِ آب است .

امام رضا (ع) : اگر مردم در خوردن به كم بسنده مي داشتند ، بدن هايشان متعادل بود .

امام رضا (ع) : بدن ، به سانِ زمين پاك و آماده براي زراعت است كه اگر در آباداني و

آبدهي بِدان ، مراقبت شود ، به گونه اي كه آب ، نه فراوان تر از نياز بدان برسد تا

آن را غرق كند و نه از اندازه كمتر باشد تا آن را به تشنگي گرفتار سازد ، آباداني

اش استمرار مي يابد و خرّمي اش فزوني مي گيرد و كِشتش بالندگي و بركت مي يابد ؛

امّا اگر از آن غفلت شود ، به تباهي مي گرايد و علف هرز در آن مي رويد .

بدن ، چنين حكايتي دارد و تدبير آن در خوراك و نوشاك ، چنين است . پس سامان و سلامت

مي يابد و عافيت در آن ، ريشه مي گسترد .

بنگر كه ... چه چيز با تو و با معده ات سازگار است و تنت با چه چيز نيرو مي گيرد و

بدنت چه خوردني و نوشيدني اي را مي گوارد . همان را براي خويش مقرّر بدار و خوراك

خود گير .

ب - شادابي چهره  

پيامبر خدا (ص) : برادرم عيسي ، از شهري گذر كرد كه در آن ، مرد و زني به يكديگر

فرياد مي كشيدند . پرسيدند: « شما را چه شده است ؟ ».

مرد گفت : اي پيامبر خدا ! اين ، زن من است و او را مشكلي نيست . زني درستكار است ؛

امّا دوست دارم از او جدا شوم .

گفت : « به هر حال ، به من بگوي كه او را چه مي شود ؟ »

مرد گفت : بي آن كه كهن سال باشد ، چهره اش بي طراوت است.

گفت : « اي زن ! آيا دوست داري ديگر بار ، چهره ات پُرطراوت شود ؟ »

زن گفت : آري .

به او گفت : « چون غذا مي خوري ، از سير شدن حذر كن ؛ زيرا اگر غذا بر سينه سنگيني

كند و از اندازه افزون شود ، طراوت چهره از ميان مي رود » .

آن زن ، چنان كرد و ديگر بار ، چهره اش طراوت يافت .

ج – طول عمر

لقمان (ع) : اگر خوراك انسان اندك باشد ، زياد زنده مي ماند .

فايده هاي باطني كم خوري

الف – صفاي انديشه

امام علي (ع) : هر كس خوراكش كم باشد ، انديشه اش صفا مي يابد .

ب – فروغ دل

پيامبر خدا (ص) : اگر كسي خوراك خود را كم كند ، درونش از نور ، سرشار مي گردد.

ج – رهايي از شيطان

پيامبر خدا (ص) : هر كس ، از اين خرسند مي شود كه خويش را از ابليس برهاند ، بايد

گوشت و چربيِ خود را با كم خوري ، آب كند ؛ چرا كه از كم خوري ، حضور فرشتگان و

فراوان انديشيدن در آنچه نزد خداوند است ، حاصل مي آيد .

پيامبر خدا (ص) : با كميِ خوراك و نوشاك ، با نفس خويش جهاد كنيد تا فرشتگان بر شما

سايه بگسترند و شيطان از شما بگريزد .

د – درآمدن به ملكوت آسمانها

پيامبر خدا (ص) : پشمينه بپوشيد و ميان بربنديد و به گنجايش نيمة شكم بخوريد تا به

ملكوت آسمان ها درآييد.

پيامبر خدا (ص) : هر كس شكمش پر باشد ، به ملكوت آسمان ها و زمين راه نمي يابد .

هـ - تقرّب به درگاه خداوند

پيامبر خدا (ص) : كاستن از خوراك ، نزد خداوند ، جايگاهي والا دارد .

پيامبر خدا (ص) : دوست داشتني ترينِ شما نزد خداوند ، كم خوراك ترين و سبُك بدن

ترينِ  شماست .

امام صادق (ع) : نزديك ترين حالت بنده به خداوند ، هنگامي است كه شكم وي ، سبُك

باشد.

و- مجموعه اي از منافع كم خوري

پيامبر خدا (ص) : هر كس خوراكش اندك باشد ، تنش سلامت و دلش صفا مي يابد ؛ و هر كس

خوراكش فراوان باشد ، تنش بيمار و دلش سخت مي گردد.

امام علي (ع) : بر شما باد ميانه روي در خوردني ها ، چرا كه اين كار ، از اسراف

دورتر است ، ماية سلامت بيشترِ تن مي گردد و در پرستش ، بيشتر ياري مي رساند .

مصباح الشريعه – در حديثي كه به امام صادق (ع) منسوب است – : كم خوري ، در ميان هر

طايفه اي ، ستوده است ؛ زيرا منفعت باطن و ظاهر ، در آن است .

فصل دوم

پرهيز

معناي پرهيز

امام كاظم (ع) : پرهيز ، آن نيست كه چيزي را به كلّي وا بگذاري و هيچ نخوري ؛ بلكه

پرهيز، آن است كه از چيزي بخوري ، امّا كم بخوري .

امام رضا (ع) : پرهيز از يك چيز ، واگذاردن آن نيست . پرهيز از يك چيز ، تنها كم

خوردن از آن است .

الفقه المنسوب للإمام الرضا (ع) : از عالِم ( امام كاظم (ع) ) روايت مي كنم كه

فرموده است : « سرآمد پرهيزها ، مدارا با بدن است . »

امام كاظم (ع) : هيچ دارويي نيست كه دردي را بر نيانگيزد ، و هيچ چيزي براي بدن ،

سودمندتر از آن نيست كه جز از آنچه بدان نياز دارد ، دست بشويد.

الدعوات : روايت شده است كه : آنچه را از زيانش آگاهي يافته اي ، مخور و هوس خويش

را بر آسايشِ بدن ، بر مگزين .

تشويق به پرهيز

پيامبر خدا (ص) : معده ، خانة همة دردهاست و پرهيز ، ريشة همة درمان ها .

پيامبر خدا (ص) : پرهيز ، سرآمدن درمان ، و معده ، خانة درد است . هر بدني را به

همان كه بدان خو مي گيرد ، عادت دهيد .

امام علي (ع) : معده ، خانة دردهاست و پرهيز ، سرآمد درمان . هر بدني را به همان كه

بدان خو مي گيرد ، عادت دهيد . با پُرخوري ،  تندرستي اي نخواهد بود .

امام صادق (ع) - خطاب به طبيب هندي - : من برتر از آنچه تو همراه داري ، به همراه

دارم... آنچه را پيامبر خدا فرموده است ، به كار مي گيرم و مي دانم كه معده ، خانة

همة دردها و پرهيز ، يگانه درمان است و نيز بدن را بر آنچه بدان خو مي گيرد ، عادت

مي دهم .

امام علي (ع) : هر كس بر سختيِ پرهيز صبر نكند ، ناتندرستي اش به درازا مي انجامد .

امام علي (ع) : پرهيز ، ماية درستي تن است .

امام علي (ع) : تندرستي ، جز با پرهيز ، به دست نمي آيد .

آنچه دربارة مدّت پرهيز بيمار ، روايت شده است

معاني الأخبار – از جعفربن اسماعيل ، از مردي ، در گفتگو با امام صادق (ع) - : از

ايشان پرسيدم ، بيمار ، چند روز ، پرهيز داده مي شود ؟

فرمود : « يك دِبْق » .

من نمي دانستم دِبق چيست . از همين روي ، در اين باره از ايشان پرسيدم .

فرمود : « ده روز ».

طبّ الائمّه – به نقل از يعقوب بن يزيد ، از يكي از مردانش ، از امام صادق (ع) - :

« پرهيز ، يازده دين است و از آن پس ، پرهيزي نيست » .

مؤلّف طبّ الائمّه عليهم السلام گفته است : « دين » ، يك واژة رومي وبه معناي «

يازده روز» است .

امام صادق (ع) : پرهيز ، پس از هفت روز ، براي بيمار ، سودي ندارد .

اظهار نظر

با توجه به ضعف سند حديث اوّل و دوم ، تنها حديث قابل اعتماد در اين باب ، حديث سوم

است بنابراين ، تعارضي در ميان نخواهد بود و علامة مجلسي در ذيل حديث سوم ، چنين مي

گويد :

برخي از پزشكان ، اين حديث را ناظر به صورتي معنا كرده اند كه بيمار ، پس از هفت يا

يازده روز ، بهبود مي يابد ؛ امّا اين تفسير ، تفسيري دور است .

مي توان اين حديث را به معناي پرهيز سخت ، تفسير كرد و يا آن را ناظر به آب و هوا و

مزاج هاي مردمان ( در مكان و زمان صدور حديث ) دانست . »